تحقیق میزان سازگاری عناوین مقالات فارسی با محتوای آنها

در این تحقیق علاوه بر تعیین میزان سازگاری و ناسازگاری عناوین مقالات فارسی گروه های مختلف علمی با محتوای آنها، وضعیت ظاهری مقالات از ابعاد نوع نوشته، جنسیت پدیدآورندگان, نوع فعالیت و نحوه تدوین نیز مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس به دو سؤال پاسخ داده شده است:

الف- آیا کلیدواژه های موجود در عناوین مقالات فارسی آن قدر با محتوای مقالات سازگار هستند که بتوان در نمایه سازی مقالات، کلیدواژه های عناوین را نمایه های مناسبی برای محتوای مقالات دانست؟

ب- مقالات مورد بررسی در تحقیق بلحاظ جنسیت نویسنده, تالیف و ترجمه بودن و کار فردی یا گروهی چه وضعیتی دارند؟

مقدمه:

امروزه اطلاعات منتشر شده در مجلات پایه شکل گیری بسیاری از تحقیقات می باشد. ولی افزایش سریع حجم مدارک و توسعه رشته های علمی موجب پیدایش مشکلاتی در دستیابی به اطلاعات منتشر شده است. برای محققانی که در زمینه های گوناگون عملی دست اندرکار پژوهش هستند مطالعه کلیه مدارکی که در زمینه تخصصی آنها بیشتر شده است امکان پذیر نیست و یکی از طرق راهیابی سریع به محتوای مدارک علمی و خصوصا مقالات عنوان است. عنوان هر اثر جلوه ای از هویت آن اثر است و به تعبیری نخستین جلوه ای از متن است که خواننده با آن روبرو می شود.

عنوان باید بیانگر محتوای مقاله باشد. اگر خواننده ای مایل باشد بداند که نویسنده مقاله ای در جه موضوع یا موضوعاتی سخن گفته و اندیشه او در حرکت خود چه مسیرهایی را طی کرده است آیا باید نقطه شروع او خود متن باشد و تمام متن را تمام و کمال مطالعه کند یا اینکه با ملاحظه عنوان می تواند پی به موضوع و محتوای مقاله ببرد.

نیازهای اطلاعاتی محققین معمولا اطلاع از آخرین تحولات علمی و دسترسی به منابع خاص اطلاعاتی است که از طریق مقالات و عمدتا از طرق بانکهای اطلاعاتی در اختیار محققان قرار می گیرد.

در خارج از کشور مطالعات متعددی در این زمینه صورت پذیرفته که موارد ذیل از آن جمله اند:

چارلز برنبر در سال 1961 در زمینه عناوین مقالاتی شیمی و مهندسی شیمی، تحقیقی را به انجام رساند. مطالعات وی نشان داد که حدود 34 درصد مدخلهای نمایه موضوعی از عنوان مدرک گرفته می شوند و 66 درصد بقیه براساس چکیده با متن مدرک تعیین می گردند.

در 1964 ب.ب. لین مطالعه ای را در خصوص به کار بردن عنوانهای فنی و غیرفنی در نمایه گردان به انجام رساند و نتیجه گرفت که عنوانهای غیرفنی نارساتر از عنوانهای فنی هستند. جان م. سدانو در مطالعه مشابهی به این نتیجه رسید که رشته های علمی و فنی را نباید از دیگر رشته های دانش بشری مستثنی دانست ولی بایستی برای دیگر رشته ها نیز عنوانهای گویا و رسا به وجود آورد.

در 1982 دولان طی مقاله ای چگونگی نگارش مقالات را در ارتباط با بازیابی کامپیوتری on-line مورد تحلیل قرار داده و به منظور تسهیل و تسریع در بازیابی اطلاعات بایدها و نبایدهایی را درخصوص محتوا و عنوان مقالات ارائه نموده است.

در سال 1987 پایگاه اطلاعاتی BIOSIS در مورد سیستم پردازش زبان طبیعی متون مطالعه ای انجام داده و طی آن سیستم پردازش مدارک براساس زبان طبیعی متون را به عنوان ابزار کمکی در نمایه سازی موضوعی ماشینی توصیف کرده است. در نمایه سازی مدارک از سطح نمایه سازی عمیق با تعداد متوسط 10 کلیدواژه برای هر مدرک براساس کنترل واژگانی استفاده شده است. روند نمایه سازی موضوعی ماشینی طی دو مرحله صورت پذیرفته است. در مرحله اول عناوین زبان طبیعی به عنوان _ معنایی برگردانده شده و در مرحله دوم براساس فرمول بندی ماشینی عنوان _ معنایی به زبان کنترل شده سیستم برگردانده می شود.